PERPAUSAK

PERPAUS MOTAK 1

Argitaratzailearen oharrak (Antsoain zendea)

Karrikan dugu berriro lehen aldiz 1992an, Euskaltzaindiaren Onomasticon Vasconiae bilduman (OV aurrerantzean), argia ikusi zuen Antsoain zendeako toponimiaren inguruko liburua (mendekoa: erlatiboa). Hau, egileak aitzinsolasean dioen bezala (mendekoa: modua), Nafarroako hiriburuko leku izenei ekin aurreko azken urratsa (mendekoa: denbora) izan zen, lehenik Iruñerria osoa zendeaz zendea aztertu gogo baitzuen (mendekoa: kausa), Iruñeko toponimiari lotu aitzin (mendekoa: denbora). Eta egin ere horrelaxe egin zuen: aurrena Zizur zendeako liburuak ikusi zuen argia (OV 1), 1986an, ondoren Galarkoak, 1987an (OV 2), gero Oltzakoak, 1989an (OV 3), jarraian Itzakoak, 1990ean (OV 6) eta (juntadura: emendioa), hondarrean, orain esku artean dugun Antsoaingo honek, 1992an (OV 9), erran bezala (mendekoa: modua). Buruenik, lerro hauek sinatzen dituenarekiko elkarlanean (mendekoa: erlatiboa), Iruñeko lana kaleratu zuen Jimenok, 1994an (OV 12). Ikusten den eran (mendekoa: modua), berak ireki zuen gero emankor bihurtuko zen Euskaltzaindiaren OV aipatu onomastika bilduma (mendekoa: erlatiboa), eta lehen zenbakietako batzuk haren lumatik atera ziren (juntadura: emendioa).

Artaxoarraren obra eredua izan zen garai hartan izenen bilketan eta ikerketan hasi berriak ginenondako (mendekoa: erlatiboa): Jose Marik artxibategietan zuen lan egiteko trebetasun eta antzea argia zen, datuak handik eta hemendik eskuratzekoa, eta (juntadura: emendioa), orobat, ahozko aldaerak erdiestea (mendekoa: osagarria: konpletiboa) xede, -hau berezkoa zuen, gizonaren izaera xaloari egotzi behar zaio- herrietako jendeekin harremanak egiteko eta harreman horiek atxikitzeko zuen erraztasun eta isuria. Bera ere herrikoa izaki eta (juntadura: emendioa) hor egoki korapiloa eta gakoa! Ongi ezagutzen berak herriko bizimodua, ohiturak eta usadioak, eta (juntadura: emendioa) horrek lanean izugarri laguntzen!

Zernahi ere den, aitzin guztiek gibela ohi baitute (mendekoa: kausa), euskal toponimoak moldezko letretan emateko tenorean euskal grafiarekin idatzi behar zituela (mendekoa: osagarria: konpletiboa) iruditzen zitzaigun, ezin zela lehen testigantza hartu (mendekoa: osagarria: konpletiboa) eta (juntadura: emendioa) hura azaldu bezal-bezala (mendekoa: modua) papereratu eta (juntadura: emendioa) moldiztegira igorri. Gure kezka Jose Mariri jakinarazi genion, euskal leku izenak euskal grafiarekin izkiriatu behar lituzkeela (mendekoa: osagarria: konpletiboa), eta (juntadura: emendioa) arautze irizpide batzuk behar zirela (mendekoa: osagarria: konpletiboa), honelako edo halako aldaera hautatzeko denboran. Ordurako lehen lau liburuak argitara emanak zituen, baina (juntadura: aurkaritza) artean ateratzekoa zen Antsoaingo obra honen arautzea (mendekoa: erlatiboa) gure gain utzi zuen, eta (juntadura: emendioa) entseatu ginen, bai, toki izenak ahalik hobekienik (mendekoa: alderaketa) ematera (mendekoa: osagarria). Ordea, ez genuen beti asmatu, berrargitalpen honek dakartzan berrikuntzek (mendekoa: erlatiboa) erakusten duten moduan (mendekoa: modua).

PERPAUS MOTAK 2

1. Aita hil zenean, ni etxean nintzen. (Mendekoa denborazkoa)

2. Iragan urteko ikasleek egindako talde lanak ez ziren oso txukunak izan.

3. Bilerara joan nintzeneko, batzordeburua han zen. (Mendekoa denborazkoa)

4. Hori hola denez gero, ez naiz agertuko. (Mendekoa kausazkoa)

5. Zuek ni bezain mozoloak zarete. (Mendekoa konparaziozkoa)

6. Herrira etortzen zen bakoitzean mozkortzen zen. (Mendekoa denborazkoa)

7. Ez dakigu gauzak gero nondik nora joanen diren. (Mendekoa zehar galdera)

8. Diru pixka bat eman diot mutikoari, goxoki batzuk eros ditzan. (Mendekoa helburuzkoa)

9. Dutxatu ondoan, jantzi eta sukaldera hurbildu zen. (Mendekoa denborazkoa)

10. Nik lagundu nahi diot, baina berak ez du inola ere hori egitea nahi. (Juntadura aurkaria eta mendekoa kopletiboa)

11. Hemen gelditu behar duzu ala (Juntadura: aurkaria)  tabernara etorri behar duzu?

12. Noiz bukatuko duzu lana? (Esaldi bakuna)

13. Gauzak okertuko zirela (Osagarri kopletiboa) erran zigun (Perpaus nagusia), eta (Juntadura: emendiozkoa) berehala okertu ziren.

14. Zuk esan zenuen moduan egin nituen nik arrautzopilak. (Mendekoa moduzkoa)

15. Aitatxik erranikakoak kontuan hartu eta (Juntadura emendiozkoa) lan hura utzi nuen. (Mendekoa erlatiboa)

16. Mendian ginelarik izan zen elur-jausia. (Mendekoa denborazkoa)

17. Ogia erosteko eman nion dirua galdu zuen. (Mendekoa helburuzkoa eta mendeko erlatiboa)

18. Bazkaldu aurretik mahaia bedeinkatu behar zela erakutsi ziguten. (Mendekoa denborazkoa eta osagarri konpletiboa)

19. Ez digu erantzun, erantzuna ez baitaki. (Mendekoa kausazkoa)

20. Etorri den mutila gure herrikoa da. (Mendekoa erlatibozkoa)

PERPAUS MOTAK 3

Erran zein diren eta zer motatakoak testuotako perpausak

A)

Etxetik atera baino lehen (menpekoa: denborazkoa) komeni izaten da atea ongi itxi duzun begiratzea, azken aldi honetan lapurreta mordoxka izaten ari baitira (menpekoa: kausazkoa) Iruñeko hainbat etxetan, baita hutsik ez daudenetan ere. Alegia, lapurrei ez zaie asko axola etxebizitza batean jendea bizi den ala ez. Haiek, bestelako lanik ez dutelako (mendekoa: kausazkoa) edo lan egiteko gogorik ez dutelako (mendekoa: kausazkoa), dirua nahi dute, eta horretarako metodorik azkarrena etxe batean sartu eta (juntadura: emendiozkoa) harrapatzen duten guztia eramatea da.

B)

Aspaldikoa eta (juntadura: emendiozkoa) ezaguna da txistea: bi mutiko ari dira erronkan. Batak harro botatzen du: «Gure aita, bere fabrikako jefea da, eta  BMWa dauka. Eta lana bukatzen badu lauretan (mendekoa: baldintzazkoa), laurak eta hamarrerako etxean izaten da txistu batean». Besteak are harroxkoago erantzuten dio: «Ba gure aita funtzionarioa da, eta ez dauka auto garesti horietakoa, baina (juntadura: arukaritzakoa) lana lauretan bukatzen badu (mendekoa: baldintza) , laurak hamar gutxitarako iristen da etxera».

Ezagutu nuen bat goizeko zortzietarako egunero txintxo fitxatzen zuena. (mendekoa: erlatiboa) Beroki handiarekin etortzen zen. Azpialdetik kamisoia. Eta fitxatu ondoren (medekoa: denborazkoa) etxera itzultzen zen gosaltzera (mendekoa helburuzkoa), bederatziak aldera lanean hasteko moduan egoteko (mendekoa: helburuzkoa). Arrazoizkoa da funtzionarioa bertan goxo ikusten duenaren (mendekoa: erlatiboa) ikuspegia ere. Bizitza osorako lan finkoa. Ez da gutxi gaur egun! Baina bertan goxo-tasunak eraginkortasunean kalte egiten duela onartzen badut ere, (medekoa: kontzesiboa) arriskugarri iruditzen zait aberatsen anbizio neurrigabea. Gero zorrak daudenean (mendekoa: denborazkoa) denen artean ordaindu behar baititugu! (mendekoa: kausazkoa)